|| Om tat sat ||

(Summary in Sanskrit is essentially slokas in prose order with minimal additions)

Sarga Summary in English, Sanskrit and Telugu

సుందరకాండ.
అథ చతుర్థః సర్గః

కపిసత్తమః మహాబాహుః హనుమాన్ తాం లంకాం కామరూపిణీం విక్రమేణ నిర్జిత్య సః అద్వారేణ శ్రేష్ఠాం పురీం ప్రాకారమభిపుప్లువే || స కపిరాజహితం కరః నగరీం లంకాం ప్రవిశ్య సః శత్రూణాం మూర్ధని సవ్యం పాదం చక్రే తు|| సత్త్వసంపన్నః సః మారుతాత్మజః నిశాయామ్ ముక్తాపుష్పవిరాజితం మహాపథమ్ ఆస్థాయ ప్రవిష్ఠః|| తతః తాం రమ్యాం నగరీం అభియయౌ||

రమ్యా లంకా పురీ హసితోత్కృష్ట నినదైః తూర్యఘోషపురః సరైః వజ్రాంకుశనికాశైశ్చ వజ్రజాల విభూషితైః మేఘాఇవ గృహైః అమ్బుదైః ద్యౌః ఇవ బభాసే|| తతః సితాభ్రసదృశైః శుభైః చిత్రైః పద్మస్వస్థిక సంస్థితైః రాక్షస గణ గృహైః వర్ధమాన గృహైశ్చాపి సర్వతః సువిభూషితా|| రాఘవార్థమ్ చరన్ శ్రీమాన్ కపిరాజహితం కరః చిత్రమాల్యాభరణామ్ తాం పురీమ్ దదర్శచ ననంద చ||

భవనాత్ భవనం గచ్ఛన్ పవనాత్మజః తతః తతః వివిధాకృతి రూపాణి భవనాని దదర్శ|| సః దివి అప్సరసామివ మదసమృద్ధానామ్ స్త్రీణామ్ త్రిస్థాన స్వరభూషితాం మధురం గీతమ్ శుశ్రావ||సః మహాత్మనామ్ భవనేషు కాంచీనినదమ్ నూపురాణాం నిస్స్వనమ్ సోపాననినదాంశ్చైవ అస్ఫోటితనినాదాంశ్చ తతః తతః క్ష్వేళితాంశ్చ శుశ్రావ|| సః తత్ర రక్షోగృహేషు జపతాం మంత్రాన్ శుశ్రావ || స్వాధ్యాయనిరతాం యాతుధానాన్ చ రావణస్తవ సంయుక్తాన్ గర్జతః రాక్షసాన్ అపి దదర్శ || మధ్యమే గుల్మే రాజమార్గం సమావృత్య స్థితం మహత్ రక్షోబలం రావణస్య బహూన్ చరాన్ దదర్శ||

సః దీక్షితాన్ జటిలాన్ ముండాన్ గోజీనామ్బరవాససః దర్భముష్టిప్రహారణాన్ తథా అగ్నికుండాయుధాన్ తథా దదర్శ|| సః కూటముద్గరపాణీం చ దండాయుధధరాన్ రాక్షసాన్ అపి , ఏకాక్షాన్ ఏక కర్ణాం చ లంబోధరాన్ పయోధరాన్ దదర్శ || సః కరాళాన్ భుఘ్నవక్త్రాం చ వికటాన్ తథా వామనాన్ చ ధన్వినః ఖడ్గినః చ శతఘ్నీ ముసలాయుధాన్ చ దదర్శ || సః పరిఘోత్తమహస్తాం చ విచిత్రకవలోజ్జ్వలాన్ న అతిస్థూలాన్ న అతికృశాన్ న అతిదీర్ఘా న అతిహ్రస్వకాన్ దదర్శ ||

సః మహాకపిః న అతిగౌరాన్ న అతి కృష్ణాన్ న అతికుబ్జాన్ న వామనాన్ బహురూపాం చ సురూపాం చ సువర్చసః ధ్వజీన్ పతాకినశ్చ వివిధాయుధాన్ దదర్శ|| సః మహాకపిః శక్తివృక్షాయుధాశ్చైవ పట్టిసాశనిధారిణః క్షేపణీ హస్తాంచ స్రగ్విణస్త్వనులిప్తాంచ వరాభరణ భూషితాన్ దదర్శ|| నానావేషసమాయుక్తాన్ స్వైరగతాన్ యథా బహూన్ తీక్ష్ణశూలధరాం చ వజ్రిణస్య మహాబలాన్ దదర్శ||

కపిః అన్తఃపుర అగ్రతః రక్షోధిపతినిర్దిష్టం శతసాహస్రం అవ్యగ్రం మధ్యమం ఆరక్షం దదర్శ|| సః మహాకపిఃమహాహాటకతోరణం అద్రిమూర్ధ్ని ప్రతిష్టితం విఖ్యాతం పుణ్డరీకావతంసాభిః పరిఖాభిః అలంకృతామ్ ప్రాకారావృతాం రాక్షసేంద్రస్య తత్ గృహమ్ తదా దృష్ట్వా అత్యన్తం దదర్శ|| మహాకపిః దివ్యం త్రివిష్టపనిభం వాజిహేష్టితసంఘుష్టమ్ తథా భూషణైః నాదితం రథైః యానైః విమానైశ్చ శుభైః హయగజైః శ్వేతాభ్రనిచయోపమైః చతుర్థన్తైః వారణైశ్చ భూషితం మత్తైః మృగపక్షిభిః రుచిరద్వారమ్ సుమహావీర్యైః సహస్రశః యాతుధానైః రాక్షసాధిపతేః గుప్తం ఆవివేశ||

తతః సః సహేమ జామ్బూనద చక్రవాళమ్ మహార్హమణిభూషితాంతమ్ పరార్థ్యకాలాగరుచన్దనాక్తమ్ రావణాంతః పురం ఆవివేశ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే చతుర్థస్సర్గః
సమాప్తః||

||ఓమ్ తత్ సత్||

सुंदरकांड.
अथ चतुर्थः सर्गः

कपिसत्तमः महाबाहुः हनुमान् तां लंकां कामरूपिणीं विक्रमेण निर्जित्य सः अद्वारेण श्रेष्ठां पुरीं प्राकारमभिपुप्लुवे ॥ स कपिराजहितं करः नगरीं लंकां प्रविश्य सः शत्रूणां मूर्धनि सव्यं पादं चक्रे तु॥ सत्त्वसंपन्नः सः मारुतात्मजः निशायाम् मुक्तापुष्पविराजितं महापथम् आस्थाय प्रविष्ठः॥ ततः तां रम्यां नगरीं अभिययौ॥

रम्या लंका पुरी हसितोत्कृष्ट निनदैः तूर्यघोषपुरः सरैः वज्रांकुशनिकाशैश्च वज्रजाल विभूषितैः मेघाइव गृहैः अम्बुदैः द्यौः इव बभासे॥ ततः सिताभ्रसदृशैः शुभैः चित्रैः पद्मस्वस्थिक संस्थितैः राक्षस गण गृहैः वर्धमान गृहैश्चापि सर्वतः सुविभूषिता॥ राघवार्थम् चरन् श्रीमान् कपिराजहितं करः चित्रमाल्याभरणाम् तां पुरीम् ददर्शच ननंद च॥

भवनात् भवनं गच्छन् पवनात्मजः ततः ततः विविधाकृति रूपाणि भवनानि ददर्श॥ सः दिवि अप्सरसामिव मदसमृद्धानाम् स्त्रीणाम् त्रिस्थान स्वरभूषितां मधुरं गीतम् शुश्राव॥सः महात्मनाम् भवनेषु कांचीनिनदम् नूपुराणां निस्स्वनम् सोपाननिनदांश्चैव अस्फोटितनिनादांश्च ततः ततः क्ष्वेळितांश्च शुश्राव॥ सः तत्र रक्षोगृहेषु जपतां मंत्रान् शुश्राव ॥ स्वाध्यायनिरतां यातुधानान् च रावणस्तव संयुक्तान् गर्जतः राक्षसान् अपि ददर्श ॥ मध्यमे गुल्मे राजमार्गं समावृत्य स्थितं महत् रक्षोबलं रावणस्य बहून् चरान् ददर्श॥

सः दीक्षितान् जटिलान् मुंडान् गोजीनाम्बरवाससः दर्भमुष्टिप्रहारणान् तथा अग्निकुंडायुधान् तथा ददर्श॥ सः कूटमुद्गरपाणीं च दंडायुधधरान् राक्षसान् अपि , एकाक्षान् एक कर्णां च लंबोधरान् पयोधरान् ददर्श ॥ सः कराळान् भुघ्नवक्त्रां च विकटान् तथा वामनान् च धन्विनः खड्गिनः च शतघ्नी मुसलायुधान् च ददर्श ॥ सः परिघोत्तमहस्तां च विचित्रकवलोज्ज्वलान् न अतिस्थूलान् न अतिकृशान् न अतिदीर्घा न अतिह्रस्वकान् ददर्श ॥

सः महाकपिः न अतिगौरान् न अति कृष्णान् न अतिकुब्जान् न वामनान् बहुरूपां च सुरूपां च सुवर्चसः ध्वजीन् पताकिनश्च विविधायुधान् ददर्श॥ सः महाकपिः शक्तिवृक्षायुधाश्चैव पट्टिसाशनिधारिणः क्षेपणी हस्तांच स्रग्विणस्त्वनुलिप्तांच वराभरण भूषितान् ददर्श॥ नानावेषसमायुक्तान् स्वैरगतान् यथा बहून् तीक्ष्णशूलधरां च वज्रिणस्य महाबलान् ददर्श॥

कपिः अन्तःपुर अग्रतः रक्षोधिपतिनिर्दिष्टं शतसाहस्रं अव्यग्रं मध्यमं आरक्षं ददर्श॥ सः महाकपिःमहाहाटकतोरणं अद्रिमूर्ध्नि प्रतिष्टितं विख्यातं पुण्डरीकावतंसाभिः परिखाभिः अलंकृताम् प्राकारावृतां राक्षसेंद्रस्य तत् गृहम् तदा दृष्ट्वा अत्यन्तं ददर्श॥ महाकपिः दिव्यं त्रिविष्टपनिभं वाजिहेष्टितसंघुष्टम् तथा भूषणैः नादितं रथैः यानैः विमानैश्च शुभैः हयगजैः श्वेताभ्रनिचयोपमैः चतुर्थन्तैः वारणैश्च भूषितं मत्तैः मृगपक्षिभिः रुचिरद्वारम् सुमहावीर्यैः सहस्रशः यातुधानैः राक्षसाधिपतेः गुप्तं आविवेश॥

ततः सः सहेम जाम्बूनद चक्रवाळम् महार्हमणिभूषितांतम् परार्थ्यकालागरुचन्दनाक्तम् रावणांतः पुरं आविवेश॥

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये वाल्मीकीये
चतुर्विंशत् सहस्रिकायां संहितायाम्
श्रीमत्सुंदरकांडे चतुर्थस्सर्गः
समाप्तः॥

॥ओम् तत् सत्॥